Ζητεῖται ταπείνωση

«Ὁ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται»

Μὲ τὴ σημερινὴ Κυριακή, τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου, εἰσερχόμαστε στὸ Τριώδιο, περίοδο προετοιμασίας γιὰ τὸ Πάσχα. Στὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα εἴδαμε ἕναν πολὺ προσεκτικὸ καὶ τηρητὴ τοῦ Νόμου πιστό, τὸν Φαρισαῖο, νὰ χάνει τοὺς κόπους τῆς ἀσκήσεώς του μὲ τὴν

ὑπερηφάνεια· κι ἕναν βαριὰ ἁμαρτωλό, τὸν Τελώνη, μὲ τὴν ταπείνωση νὰ βρίσκει ἔλεος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ ὑψώνεται πάνω ἀπὸ τὸν Φαρισαῖο. Ἀφοῦ εἶναι ἔτσι, πῶς μποροῦμε κι ἐμεῖς νὰ γίνουμε ταπεινοί;

1. Μὲ ἁπλὴ λογικὴ

Ἡ ταπεινοφροσύνη δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ἡ αἴσθηση τῆς πραγματικότητας. Μποροῦμε νὰ βοηθήσουμε τὸν ἑαυτό μας νὰ ταπεινωθεῖ, νὰ προσ­γειωθεῖ, νὰ δεῖ τὴν πραγματικότητα, μὲ ἁπλὲς λογικὲς σκέψεις. «Τί ἔχεις ὃ οὐκ ἔλαβες; εἰ δὲ καὶ ἔλαβες, τί καυχᾶσαι ὡς μὴ λαβών;», ἐρωτᾶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος τοὺς Κορινθίους ἀλλὰ καὶ τὸν καθένα μας (Α´ Κορ. δ´ 7).

Ποιὸ χάρισμα ἔχεις τὸ ὁποῖο δὲν ἔλαβες ἀπὸ τὸν Θεό; Καὶ ἂν καθετὶ ποὺ ἔχεις, τὸ πῆρες ἀπὸ τὸν Θεό, γιατί καυχιέσαι σὰν νὰ μὴν πῆρες τίποτε; Ὀμορφιά, σωματικὴ δύναμη, μόρφωση, ταλέντα, πλοῦτος, ἀξιώματα…

Τίποτε δὲν εἶναι δικό μας. Ὅλα εἶναι δῶρα τοῦ Θεοῦ. Καὶ γιὰ ὅσα ἀποκτήσαμε μὲ δικές μας προσπάθειες, ἡ ἀ­λήθεια εἶναι ὅτι ὁ Θεὸς μᾶς ἔδωσε τὶς προϋποθέσεις, ὥστε νὰ τὰ ἀποκτήσουμε.

Ἔπειτα ὅλα ἐκεῖνα γιὰ τὰ ὁποῖα εἶναι ἐνδεχόμενο νὰ ὑπερηφανευθεῖ ὁ ἄνθρωπος, σβήνουν μὲ τὸν θάνατο· ἢ κάποτε καὶ πρὶν ἀπὸ τὸν θάνατο· μὲ κάποιο ἀτύχημα, μὲ ἀσθένειες, μὲ τὸ γήρας…

Ἡ δὲ ἀρετή, τὸ μόνο ποὺ δὲν ἀφαιρεῖται οὔτε μὲ τὸν θάνατο, αὐτὸ εἶναι κατεξοχὴν Χάρις· καὶ ὁ ἀσφαλέστερος τρόπος γιὰ νὰ τὴν χάσει κανείς, εἶναι νὰ ὑπερηφανευθεῖ γι᾿ αὐτήν – ὅπως τὸ ἔπαθε ὁ Φαρισαῖος τῆς σημερινῆς Παραβολῆς.

2. Μὲ τὴ μνήμη τῶν ἁμαρτιῶν μας

Μᾶς βοηθεῖ ἐπίσης πολὺ στὴν ταπεί­νωση τὸ νὰ θυμόμαστε τὶς ἁμαρτίες μας. Γράφει σχετικὰ ὁ ὅσιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης: «Λήθην πταισμάτων τῦφος ἐργάζεται· ἐκείνων γὰρ μνήμη, ταπεινοφροσύνης πρόξενος» (Κλῖμαξ, Λόγος ΚΒ´, κγ´). Ὅταν κανεὶς ὑπερηφανεύεται, ξεχνᾶ τὶς ἁμαρτίες του· ἐνῶ ἡ ἐνθύμησή τους προξενεῖ ταπείνωση.

Εἴπαμε ὅτι ὅλα εἶναι χάρισμα τοῦ Θεοῦ. Λάθος, ὄχι ὅλα. Ἔχουμε κάτι δικό μας: τὶς ἁμαρτίες μας. Πόσες ἡμέρες ἔχουμε ζήσει πάνω στὴ γῆ; Καὶ σὲ καθεμιὰ ἀπὸ αὐτὲς πόσο ἔχουμε ἁμαρτήσει; Ἐφάμαρτες πράξεις, ἐφάμαρτα λόγια, ἐφάμαρτες σκέψεις. Πέλαγος ἁμαρτημάτων! Ἂς θυμηθοῦμε καὶ τὰ καλά μας ἔργα: πόσο λίγα εἶναι, πόσο ἀτελή, καὶ μὲ μολυσμένα ἐλατήρια.

Ἔχουμε, ἀδελφοί, πολὺ ὑλικὸ γιὰ νὰ ταπεινοφρονοῦμε, γιὰ νὰ στενάζουμε μαζὶ μὲ τὸν Τελώνη: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ».

Κι ἂν ἐξομολογηθήκαμε τὶς ἁμαρτίες μας καὶ μᾶς τὶς συγχώρησε ὁ Θεός, ἂς Τὸν εὐχαριστοῦμε ταπεινὰ σὲ ὅλη μας τὴ ζωή· καὶ τέλος πάντων κάποτε τὶς διαπράξαμε· αὐτὸ εἶναι ἀρκετὸ γιὰ νὰ ταπεινοφρονοῦμε. Μόνο ἔτσι θὰ μᾶς σκεπάζει τὸ ἔλεός Του καὶ δὲν θὰ ἐπιτρέπει νὰ ἐπιστρέψουμε στὰ παλαιά.

3. Μὲ τὴν ἐξάσκηση τῆς ταπεινώσεως σὲ ὅλα

Ὁ Μέγας Βασίλειος στὴ θαυμάσια ὁμιλία του περὶ ταπεινοφροσύνης μᾶς διδάσκει ὅτι μποροῦμε νὰ ἀποκτήσουμε αὐτὴ τὴν ἀρετὴ ἐξασκώντας την σὲ καθετὶ ποὺ κάνουμε. Διότι ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ἐπηρεάζεται ἀπὸ τὴν ἐξωτερική του συμπεριφορὰ καὶ ἀποκτᾶ ἀνάλογο φρόνημα.

Νὰ ἀσκεῖς τὴν ταπεινοφροσύνη, γράφει ὁ Ἅγιος, στὴν ἐμφάνισή σου, στὸ ντύσιμό σου, στὸ φαγητό σου, στὴ συμπεριφορά σου. Γενικά, «ἐν ἅπασιν ὑφαίρει τοῦ μεγέθους» – σὲ ὅλα νὰ ἀποφεύγεις τὴν ἐπίδειξη, τὸν ἐντυπωσιασμό.

Νὰ μὴν περιφρονεῖς κανένα. Νὰ εἶσαι φιλάνθρωπος καὶ ἐλεήμων, γλυκὺς στὰ λόγια σου, προσιτὸς σὲ ὅλους. Ἂν ἔχεις ἐξουσία, νὰ φέρεσαι μὲ ἐπιείκεια στοὺς κατωτέρους σου καὶ νὰ μὴν τοὺς ἐπιβάλλεις σκληρὲς τιμωρίες γιὰ τὸ παραμικρὸ λάθος τους, καὶ νὰ συγχωρεῖς ὅσους σοῦ μιλοῦν μὲ αὐθάδεια.
Νὰ μὴ μιλᾶς γιὰ τὸν ἑαυτό σου. Νὰ κρύβεις ὅσο εἶναι δυνατὸν τὰ προτερήματά σου. Νὰ ἀποφεύγεις τοὺς ἐπαίνους. Μὴ θέλεις νὰ βλέπουν οἱ ἄνθρωποι τὰ καλά σου ἔργα καὶ νὰ σὲ δοξάζουν· ἀλλὰ νὰ τὰ βλέπει μόνο ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος τότε θὰ σοῦ δώσει μεγάλο μισθό (ΕΠΕ 6, 126-128).

***

Ἀδελφοί, μόνη ἡ ταπείνωση μᾶς εἰσάγει στὸν Παράδεισο. Χωρὶς ταπείνωση δὲν σωζόμαστε, ὅποιες ἄλλες ἀρετὲς κι ἂν ἔχουμε ἀποκτήσει. Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου ποὺ σήμερα ξεκίνησε, πολὺ μᾶς βοηθάει στὴν ταπείνωση. Οἱ Ἀκολουθίες τοῦ Τριωδίου μᾶς θυμίζουν τὴν ἁμαρτωλότητά μας, ἐμπνέουν τὸ ταπεινὸ φρόνημα. Νὰ ζήσουμε λοιπὸν τὸ Τριώδιο. Νὰ συμμετέχουμε μὲ τὴν καρδιά μας στὶς ἱερὲς Ἀκολουθίες. Νὰ ἀξιοποιήσουμε αὐτὴ τὴν εὐκαιρία ποὺ μᾶς χαρίζει ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Νὰ ταπεινώσουμε τὸν ἑαυτό μας, γιὰ νὰ μᾶς ὑψώσει ὁ Θεός. Θὰ μᾶς ὑψώσει σ᾿ αὐτὴ τὴ ζωὴ ἐξαγιάζοντάς μας, καὶ στὴν ἄλλη χαρίζοντάς μας τὴ Βασιλεία Του.